Χελιδονίσματα και κατασκευή χελιδόνας

http://www.elniplex.com/

Τα χελιδονίσματα είναι ένα έθιμο με ρίζες από την αρχαία Ελλάδα. Ο συγγραφέας Αθήναιος (2ο αιώνα μ.Χ. ) μας μεταφέρει ένα χελιδόνισμα από τη Ρόδο:

Ηλθε ήλθε χελιδών

καλάς ώρας άγουσα

καλούς ενιαυτούς,

επί γαστέρα λευκά

επί νώτα μέλαινα…

Παλάθαν ού προκύκλει

εκ πίονος οίκου

οίνου τε δέπαστρον

τυρών τε κάνιστρον…

http://www.emthrace.org/

Στις αρχές του Μαρτίου τα παιδιά καλωσόριζαν την Άνοιξη με ειδικά τραγούδια που έλεγαν από σπίτι σε σπίτι, τα χελιδονίσματα, κρατώντας στα χέρια τους στεφάνια με λουλούδια (όπως κισσό, ζουμπούλια κ.α.) και ένα μουσικό όργανο, τη χελιδόνα. Η χελιδόνα είναι ένα όργανο χειροποίητο, στολισμένο με λουλούδια και κουδουνάκια και ιδιόφωνο, δηλαδή ένα όργανο που παράγει ήχο με τη δόνηση του ίδιου του σώματός του. Με τα χελιδονίσματα τα παιδιά καλούν τα χελιδόνια για να επιστρέψουν στον τόπο τους φέρνοντας μαζί τους την άνοιξη. Είναι ένα αναβλαστικό έθιμο με σκοπό τη βλάστηση της γης, την ανθοφορία και την καρποφορία. Το έθιμο της χελιδόνας εξακολουθεί να υπάρχει σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας όπως την Κρήτη, τη Μακεδονία, τη Θράκη, την Ήπειρο και τα Δωδεκάνησα.  Κάθε χρόνο φτιάχνουμε στην τάξη τις δικές μας χελιδόνες και τραγουδάμε τα κάλαντα της Άνοιξης! Μπορείτε να βρείτε στίχους και βίντεο με τα χελιδονίσματα και στην ανάρτηση Χελιδονίσματα - Κάλαντα για την Άνοιξη. Θα δείτε, λοιπόν, πώς μπορείτε και εσείς να φτιάξετε τη δική σας χελιδόνα J

                                                    

Τα κάλαντα της Χελιδόνας

http://www.xarakaimousiki.gr/

http://blogs.sch.gr/35nipperist/

Τι χρησιμοποιήσαμε:

o   Πατρόν χελιδονιού χρωματισμένο από δύο αντίθετες όψεις

o   Καλαμάκια από σουβλάκι (2 για κάθε χελιδόνα)

o   Κόλλα σιλικόνης για να ενώσουμε τα καλαμάκια (ή λαστιχάκι)

o   Κουδουνάκια

o   Κορδονάκι για να περάσουμε τα κουδουνάκια στο λαιμό της χελιδόνας

o   Χρώματα!

o   Πλαστικοποιημένο καρτελάκι με πληροφορίες για τη χελιδόνα από τη μία πλευρά και τα κάλαντα της Άνοιξης από την άλλη

Στόχοι:

o   Γνωριμία με τα έθιμα του τόπου μας

o   Να τραγουδήσουμε τα κάλαντα της άνοιξης

o   Να κατασκευάσουμε το δικό μας μουσικό όργανο

o   Να παίξουμε

o   Ενίσχυση των κινητικών δεξιοτήτων

Διδακτικές ώρες:

2-3 (ανάλογα με την ηλικία των παιδιών)

Διαθεματικότητα:

Γλώσσα/Εικαστικά/Ιστορία/Ευέλικτη Ζώνη/Γεωγραφία

Διδακτικές ώρες:

2-3 (ανάλογα με την ηλικία των παιδιών)

Διαθεματικότητα:

Γλώσσα/Εικαστικά/Ιστορία/Ευέλικτη Ζώνη/Γεωγραφία

Πώς τις φτιάχνουμε;

http://e-children.blogspot.gr/

     1.    Μοιράζουμε δύο πατρόν, αντίθετης όψης, με χελιδόνια σε κάθε παιδί. Μπορείτε να βρείτε έτοιμα πατρόν ή να σχεδιάσετε τα δικά σας.  Τα παιδιά χρωματίζουν τα σημεία που θα είναι μαύρα καθώς επίσης και το ράμφος του χελιδονιού. Αυτό μπορεί να ακούγεται εύκολο, αλλά ειδικά τα πρωτάκια θέλουν αρκετή ώρα για να χρωματίσουν και τα δύο χελιδόνια! Οπότε υπολογίστε ότι μία ώρα μπορεί να μη φτάσει!

http://amplokaristes.blogspot.gr/

     2.    Στη συνέχεια τα παιδιά κόβουν περιμετρικά τα δύο χελιδόνια. Καλό θα είναι να σημειώσουν τα ονόματά τους στην κοιλίτσα του χελιδονιού για να μην μπερδευτούν μεταξύ τους. Διορθώνουμε τις οποιεσδήποτε ατέλειες στο κόψιμο και περνάμε στο κομμάτι της συναρμολόγησης.     

     3.    Κάθε χελιδόνα θα χρειαστεί δύο καλαμάκια κολλημένα μεταξύ τους για να είναι σταθερή. Χρησιμοποιώ κόλλα σιλικόνης σε 2 σημεία και το κάνω σπίτι πριν τα πάω στα παιδιά ή μπορούμε να βάλουμε λαστιχάκια (αν και είναι πιο χρονοβόρα διαδικασία).Εάν έχουμε μόνο μία τάξη μπορούμε να βάλουμε ξυλαράκια ή κλαδάκια αντί για καλαμάκια. Εάν, όμως έχουμε αρκετές τάξεις (όπως εγώ!) δεν έχουμε αυτή την πολυτέλεια.  Μπορούμε πάντα να συνεργαστούμε με τον εικαστικό ή το δάσκαλο της τάξης για αυτή τη δραστηριότητα ώστε να υπάρχουν περισσότερες ώρες και καταμερισμός της εργασίας J

    4.    Τα παιδιά κολλάνε τα χελιδόνια μεταξύ τους με  αφήνοντας ένα μικρό κενό στο κάτω μέρος της κοιλιάς για να χωρέσουν τα καλαμάκια. Αφού τοποθετήσουμε τα καλαμάκια μέχρι το 1/3 περίπου της κατασκευής (με τη μυτερή πλευρά προς τα μέσα!!!) κολλάμε το υπόλοιπο κενό ή χρησιμοποιούμε συρραπτικό για να το κλείσουμε. Προσέχουμε να μην αφήσουμε χαλαρό το κενό και μας φύγουν τα ξυλάκια!

    5.    Τώρα θα στολίσουμε τις χελιδόνες μας με τα κουδουνάκια για να συνοδεύσουν το τραγούδι μας. Εάν έχουμε περιθώριο περνάμε 3-4 κουδουνάκια στο κορδόνι διαχωρίζοντάς τα με μικρούς κόμπους. Τα μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να το κάνουν μόνα τους με ελάχιστη επίβλεψη. Οι μικρούληδες, όμως, θα χρειαστούν πολλή βοήθεια (προσωπικά τα κάνω σπίτι και τους τα επιστρέφω με το κορδονάκι έτοιμο). Περνάμε τα κορδονάκια από το λαιμό της χελιδόνας μας και είμαστε έτοιμοι!

    6.    Ένα επιπλέον στοιχείο που μπορείτε να προσθέσετε είναι το καρτελάκι με τις πληροφορίες για τη χελιδόνα και τους στίχους από τα κάλαντα της Άνοιξης. Πλαστικοποιούμε τα καρτελάκια και τα δένουμε εμείς ή τα παιδιά στην ξύλινη βάση.

Χελιδονίσματα από όλη την Ελλάδα

Χελιδόνισμα 1.

Ηρθε ήρθε η χελιδόνα
Ήρθε πάλι η μελιδόνα
Κάθησε και λάλησε
Και γλυκά κελάιδησε
Εφυγα κι άφησα σύκα
Και σταυρό και θημωνίτσα
Κι ήρθα τώρα και βρήκα φύτρα
Χόρτα, σπάρτα, βλίτρα,
Βλίτρα, βλίτρα, φύτρα, φύτρα

Χελιδόνισμα 2.

Το Μάη λαλούν οι πέρδικες ,
το Μάη λαλούν τ' αηδόνια
Το Μάη κατεβαίνουνε στις βρύσες τα τρυγόνια .
Το Μάη εγεννήθηκα
και μάγια δεν φοβώμαι
εκτός αν με μαγέψουνε
στην κλίνη που κοιμώμαι .

Χελιδόνισμα 3.

Χελιδόνιν έρχεται,
θάλασσαν απέρασε ,
τη φωλιά θεμέλιωσε, κάθησε και ελάλησε :
- Μάρτη , Μάρτη χιονερέ

                                  και Φλεβάρη βροχερέ,                                      
ο Απρίλης ο γλυκύς
έφτασε, δεν είν' μακρύς .
Τα πουλάκια κελαηδούν ,
τα δεντράκια φυλλανθούν ,
τα ορνίθια να γεννούν
αρχινούν και να κλωσσούν .
Τα κοπάδια ξεκινούν
ν΄ανεβαίνουν στα βουνά ,
τα κατσίκια να πηδούν
και να τρώγουν τα κλαδιά .
Επαψαν τα παγητά
και τα χιόνια κι ο βοριάς .
Μάρτη , Μάρτη χιονερέ
και Φλεβάρη λασπερέ
ήρθ' ο Απρίλης ο καλός .

Χελιδόνισμα 4.

Ηρθε πάλι η Χελιδόνα ,
ήρθε πάλι η Μελιδόνα
απ' τη θάλασσα μακριά
και μας έφερε καλά ,
τη δροσιά και τη χαρά
και τα κόκκινα αυγά .

Χελιδόνισμα 5.

Χελιδόνα έρχεται
απ' την Ασπρη Θάλασσα
θάλασσαν επέρασε
και σπειρί κονόμησε
κάθησε και λάλησε.

Χελιδόνισμα 6.

Χελιδόνι μου γοργό ,
που 'ρθες απ' την έρημο ,
τι καλά μας έφερες;
- Την υγεία και τη χαρά
και τα κόκκινα τ' αυγά .

Χελιδόνισμα 7.

Ηρθε, ήρθε χελιδόνα,
ήρθε κι άλλη μελιηδόνα,
κάθισε και λάλησε
και γλυκά κελάδησε.
«Μάρτη, Μάρτη μου καλέ,
και Φλεβάρη φοβερέ,
κι αν φλεβίσεις κι αν τσικνίσεις,
καλοκαίρι θα μυρίσεις .

Χελιδόνισμα 8.

Xελιδόνα έρχεται
απ' τη μαύρη θάλασσα
πύργον εθεμελίωσε.
Κάθησε και λάλησε
και γλυκά κελάηδησε!
Μάρτη, Μάρτη μου καλέ
και Φλεβάρη θλιβερέ,
ο Απρίλης ο γλυκής
έφτασε σε 'ναι μακρής!
Μώρ' κυρά, καλή κυρά,
έμπα στο κελλάρι σου,
φέρ' αυγά σαρακοστιανά,
ώσπου νά' ρθ' η Πασχαλιά,
με τα κόκκινα τ' αυγά .

Χελιδόνισμα 9.

Χελιδόνα έρχεται
από τη Μαύρη Θάλασσα.
Θάλασσα κι αν πέρασε
στη στεριά επάτησε.
Έκαστε κι λάλησε
και βαριά ανάσανε .

Χελιδόνισμα από τη Θεσσαλονίκη

Μάρτης μας ήρθε,καλώς μας ήρθε
τα χελιδόνια έρχονται από την Αραβία,
μας φέρνουνε την άνοιξη κι όλο το καλοκαίρι
και ΄μεις για τούτο ήρθαμε, να πούμε καλημέρα
και να παρακαλέσουμε Χριστό και Παναγία
να μας βοηθά παντοτινά και όλοι με υγεία. Και του χρόνου!

Χελιδονίσματα από την Κρήτη

Ο Μάρτης ήρθε με χαρές και με δροσιές γεμάτος,
όλα τα έχνη τα κακά να μη φανή η φανιά ντως,
όξω ψύλλοι και κοργοί, όφιδες και μποντικοί
κολισαύρες και λιακόνια,
όξω απού τ΄ αφεντικού το στρώμα.
Το χελιδόνι νάρχεται , στο σπίτι να φωλεύγει,
και να του δίδετε θροφή να παίρνει να μισέβγει
να πηαίνει εις την έρημο, να είναι φορτωμένο,
να τρώει να ευφραίνεται κι αυτό το βλοημένο
δώτε και μας τον κόπο μας, ό,τι είναι ο ορισμός σας
και ο Χριστός μας πάντοτε να είναι ο βοηθός σας,
χρόνους πολλούς να ζήσετε, πάντα ευτυχισμένοι
σωματικά και ψυχικά να είστε ευτυχισμένοι .

Χελιδόνισμα από τη Ρόδο

Το χελιδόνιμ πέπεται
πάει και πάλιν έρκεται
και τραγουδά και χαίρεται
και φέρνει μας μήνυμα(ν)
πως είναιν άνοιξη καιρού
και άρχιση καλοκαιριού
Και εσείς εμάς τον κόπο μας
να μας πληρωσετε πολλά
κοσάρια, γρόσια και αυγά
όχι από ένα κι' από δυό
αλλά από έξη κι' απ' οχτώ.

Χελιδόνισμα από τη Ρόδο (2)

Ήρθε, ήρθε χελιδόνα,
φέρνοντας καλοκαιριά
και καλή χρονιά,
στην κοιλιά της άσπρη
και στη ράχη μαύρη.

Χελιδόνισμα από τη Σάμο

Δόνι, χελιδόνι
ήρθες, καλώς ήρθες.
Φκιάσε τη φωλιά σου
κάμε τα πουλιά σου
φκιάστηνε στο σπίτι
κανένας δεν τη γκίζει.

Χελιδόνισμα από τη Σάμο (2)

Το χελιδόνι το πουλί
πάει πέρα κι' έρχεται
πάει και ξανάρχεται
στήνει μήνυμα και λέει
πως είναι καλοκαίρι.

Χελιδόνισμα από τις Σέρρες

Χελιδόνια έρχεται από τη Μαύρη θάλασσα
θάλασσα κι αν πέρασε, έκατσε κι ελάλησε.
Έμαθε τα γράμματα, γράμματα σπουδάματα
γράμματα Ελληνικά που μαθαίνουν τα παιδιά
τα παιδιά από το δάσκαλο.
«Δάσκαλος μας έστειλε να μας δώστε πέντε αυγά.
Κι αν δεν δίντε πέντε αυγά παίρνουμε την κλωσσαριά.
Να γεννά και να κλωσσά και να σέρνει τα πουλιά .